Τα τελευταία χρόνια η έρευνα στο πλαίσιο της θεραπείας του καρκίνου επικεντρώνεται στον τομέα της ανοσοθεραπείας.

Με άλλα λόγια, ο σκοπός των επιστημονικών ομάδων είναι να εντοπιστούν εκείνα τα Τ-λεμφοκύτταρα που περιλαμβάνουν ειδικούς Τ-κυτταρικούς υποδοχείς και είναι σε θέση να αναγνωρίζουν και να θανατώνουν τα καρκινικά κύτταρα.

Η ιδέα είναι να απομονώνονται αυτά τα κύτταρα από το αίμα ασθενών, να πολλαπλασιάζονται στο εργαστήριο και τέλος να μεταμοσχεύονται στον ίδιο ασθενή με σκοπό την αντιμετώπιση καρκινικών όγκων. Τέτοιου είδους κύτταρα παράγονται φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό, ωστόσο η αποτελεσματικότητά τους μειώνεται αισθητά από δύο βασικούς παράγοντες: τα ειδικά αυτά Τ-λεμφοκύτταρα βρίσκονται σε πολύ μικρούς αριθμούς και τα καρκινικά κύτταρα έχουν αναπτύξει μία γκάμα διαφορετικών μηχανισμών, ώστε να μην αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Μια παραλλαγή της παραπάνω προσέγγισης είναι η εξής:

• Η χορήγηση ουσιών οι οποίες έχουν την δυνατότητα να διεγείρουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
• Η παραγωγή στο εργαστήριο συγκεκριμένων πρωτεϊνών του ανοσοποιητικού συστήματος και εν συνεχεία η χρήση τους ως θεραπευτικά σκευάσματα

Ακολουθώντας την παραπάνω τακτική, μέχρι στιγμής πραγματοποιούνται εγκεκριμένες θεραπείες οι οποίες βασίζονται σε χορήγηση:

• Ιντερφερόνων: Οι ιντερφερόνες μπορεί να εμποδίζουν απευθείας τα καρκινικά κύτταρα ή μπορεί να διεγείρουν άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων.
• Ιντερλεφκίνων: Οι ιντερλευκίνες όπως και οι ιντερφερόνες διεγείρουν άλλα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων.
• Αυξητικών Παραγόντων: Οι αυξητικοί παράγοντες διευκολύνουν την παραγωγή λευκών αιμοσφαιρίων θέτοντας τον ασθενή πιο ανθεκτικό στη χημειοθεραπεία μειώνοντας παρενέργειες, όπως κόπωση και επιρρέπεια σε παθογόνους μικροοργανισμούς.
• Μονοκλονικών Αντισωμάτων: Τα μονοκλωνικά αντισώματα σχεδιάζονται και παράγονται στο εργαστήριο και στοχεύουν σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνου. Ενώνονται με τα κύτταρα του όγκου και μπορούν είτε να αντιδράσουν με αυτά τα καρκινικά κύτταρα ή να χρησιμοποιηθούν, για να μεταφέρουν αντικαρκινικά φάρμακα ή ακτινοβολία.
• Εμβολίων: Εμβόλια μπορούν να βοηθήσουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα να αναγνωρίσει τα καρκινικά κύτταρα.

Τα κυριότερα οφέλη μιας τέτοιας θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η χαμηλή τοξικότητα που παρουσιάζει στα φυσιολογικά κύτταρα και ιστούς του οργανισμού, οι μειωμένες παρενέργειες για τους ασθενείς και η μηδενική πιθανότητα απόρριψης των κυττάρων από τον οργανισμό, καθώς αυτά είναι κύτταρα του ίδιου ασθενή (αυτόλογη μεταμόσχευση).

Η ανοσοθεραπεία μέχρι στιγμής έχει εφαρμοστεί υπό μορφή ενδοφλέβιων σκευασμάτων. Παρόλα αυτά υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες η θεραπεία λαμβάνεται από το στόμα σε μορφή χαπιού, ενώ έχει πραγματοποιηθεί ακόμα και χρήση αλοιφών του παραπάνω είδους.

Παράλληλα αξίζει να αναφερθεί ότι η παρούσα θεραπεία αποκτά όλο και ισχυρότερη θέση στην έρευνα κατά του καρκίνου, καθώς η χρηματοδότηση του τομέα αυξάνεται ραγδαία. Θεωρείται ότι μέχρι το τέλος του 2020 η προσέγγιση της ανοσοθεραπείας θα έχει άμεση εφαρμογή στο 60% των τύπων καρκίνου. 

Σε αυτό το πλαίσιο, μια ερευνητική ομάδα του πανεπιστημίου Cardiff (Andrew K. Sewell) του Ηνωμένου Βασιλείου και συγκεκριμένα του τμήματος ανοσολογίας της ιατρικής σχολής, έχει πραγματοποιήσει μια ριζοσπαστική έρευνα που δημοσίευσε πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature Immunology.

Ειδικότερα, οι επιστήμονες εντόπισαν έναν τύπο Τ-λεμφοκυττάρων που είχαν την ικανότητα να θανατώνουν καρκινικά κύτταρα στο εργαστήριο, ανεξαρτήτου ιστοσυμβατότητας, λόγω της έκφρασης στην επιφάνειά τους ειδικών Τ-κυτταρικών υποδοχέων (αισθητήρες καρκινικών κυττάρων) που ονομάζονται MC.7.G5 TCR. Στη συνέχεια, εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές μοριακής βιολογίας, όπως είναι η τεχνική CRISPR-Cas 9, κατάφεραν να εντοπίσουν μία πρωτεΐνη-στόχο που βρίσκεται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων, MR1 πρωτεΐνη, και είναι σε θέση να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα και συγκεκριμένα τα ειδικά Τ-λεμφοκύτταρα που είχαν προηγουμένως απομονώσει. Επιπλέον, προχώρησαν σε περαιτέρω χαρακτηρισμό της πρωτεΐνης MR1, ώστε να κατανοήσουν τον μηχανισμό δράσης των ειδικών Τ-λεμφοκυττάρων.

Η πιο συναρπαστική ανακάλυψη τους είναι ότι αρχικά αυτός ο καρκινικός στόχος-πρωτεΐνη δεν εντοπίζεται στα φυσιολογικά κύτταρα.

Πράγμα που σημαίνει ότι τα ειδικά Τ-λεμφοκύτταρα θανατώνουν μόνο τα καρκινικά και όχι τα φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού.

Επιπρόσθετα, προσδιόρισαν ότι ακόμη και σε πολύ χαμηλές ποσότητες αυτής της καρκινικής πρωτεΐνης– στόχου τα Τ-λεμφοκύτταρα είναι ικανά να εντοπίσουν τα καρκινικά κύτταρα. Τα ειδικά Τ-λεμφοκύτταρα ήταν ικανά να θανατώσουν σε συνθήκες εργαστηρίου, περισσότερα από 95% των καρκινικών κυττάρων του πνεύμονα, του τραχήλου της μήτρας, των νεφρών, του δέρματος (μελάνωμα) και του αίματος (λευχαιμίας), αφήνοντας ανεπηρέαστα τα φυσιολογικά μυϊκά κύτταρα, κύτταρα του εντέρου, επιθηλιακά κύτταρα, παγκρεατικά και νεφρικά κύτταρα, καθώς και φυσιολογικά κύτταρα των πνευμόνων. Τέλος, τα ειδικά Τ-λεμφοκύτταρα δοκιμάστηκαν σε ποντίκια που εμφάνιζαν καρκίνο του αίματος. Έπειτα από 18 μέρες εντοπίστηκαν μόλις 0,3-7,2% καρκινικών κυττάρων στον μυελό των οστών των ποντικιών σε σύγκριση με ποντίκια που δεν είχαν λάβει τα ειδικά Τ-λεμφοκύτταρα (78-85% καρκινικών κυττάρων). Ταυτόχρονα ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικά και έναντι καρκινικών κυττάρων του δέρματος που προερχόταν από ασθενείς.

Η επιστημονική ομάδα κατάφερε, λοιπόν, να εντοπίσει δύο βασικά σημεία που μπορούν να προστεθούν στην φαρμακευτική “φαρέτρα” των επιστημόνων για την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Η βασική ανακάλυψη τους, σχετίζεται με τον εντοπισμό ειδικών Τ-λεμφοκυττάρων που περιέχουν ειδικούς Τ-κυτταρικούς υποδοχείς και είναι σε θέση να αναγνωρίσουν μία μοναδική καρκινική πρωτεΐνη -στόχο (MR1) σε ένα πλήθος διαφορετικών τύπων καρκίνου. Όπως αναφέρθηκε, αυτή η σημαντική ανακάλυψη είχε ενθαρρυντικά αποτελέσματα και σε επίπεδο οργανισμού (ποντίκι), αλλά ακόμη και σε καρκινικά κύτταρα ασθενών, ανοίγοντας έτσι νέους δρόμους στο πεδίο της ανοσοθεραπείας του καρκίνου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας, που δημοσιεύτηκε, αναμένεται να αξιοποιηθούν είτε άμεσα στη θεραπεία της ασθένειας, με απευθείας μεταμόσχευση ειδικών Τ-κυττάρων σε ασθενείς ή στην παραγωγή αντικαρκινικών εμβολίων έναντι της ειδικής καρκινικής πρωτεΐνης-στόχου που χαρακτηρίστηκε.

Είναι σημαντικό να τονιστεί πως, παρότι τα αποτελέσματα της έρευνας είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, η ουσιαστική σημασία της ανακάλυψης αυτής και η επίδραση που μπορεί να έχει στην καταπολέμηση του καρκίνου αναμένεται να φανεί τα επόμενα χρόνια.

Πηγές:

1. Crowther, M.D., Dolton, G., Legut, M. et al. Genome-wide CRISPR–Cas9 screening reveals ubiquitous T cell cancer targeting via the monomorphic MHC class I-related protein MR1. Nat Immunol 21, 178–185 (2020). https://doi.org/10.1038/s41590-019-0578-8
2. http://www.agsavvas-hosp.gr/%CE%9C%CE%AC%CE%B8%CE%B5%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%BF/%CE%98%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1/%CE%91%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1.aspx
3. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/immunotherapy
4. https://vxlbio.com/prior-immunotherapy-deals/
5. http://www.tcells.org/team/tcells/cardiff/SewellAK@cardiff.ac.uk
6. http://zili.design/Immunotherapy.html