Ήμουν τις προάλλες σε ένα μαγαζί και βρέθηκα αντιμέτωπος με μια σκηνή που λίγο- πολύ όλοι έχουμε ζήσει. Ήρθε η στιγμή της παραγγελίας και η κοπέλα που δεν πίνει αλκοόλ έπρεπε να “απολογηθεί” για το ότι πήρε αναψυκτικό.

Το αν και πότε επιλέγει κάποιος να πιει αλκοόλ είναι στο χέρι του και ο καθένας μας το επιλέγει σε διαφορετικές στιγμές, χαρούμενες ή όχι, συχνότερα ή πυκνότερα. Υπάρχουν, όμως, και αυτοί οι οποίοι δεν μπορούν να κάνουν αυτή τη διάκριση, που κάθε στιγμή της ημέρας είναι κατάλληλη και επιβάλλει ποτό και η ζωή τους γυρίζει γύρω από το αλκοόλ. Σύμφωνα με την Εθνική Ιατρική Βιβλιοθήκη των Η.Π.Α [US National Library of Medicine (NIH)], αλκοολισμός ορίζεται ως «η χρόνια, πρωτογενής ασθένεια η εμφάνιση και η εξέλιξη της οποίας καθορίζεται από γενετικούς, ψυχοκοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοέλεγχου της πρόσληψης αλκοόλ, τη χρήση του παρά τις αρνητικές συνέπειες και τη διαταραχή της αντίληψης και της σκέψης του χρήστη. Συχνά αποβαίνει μοιραία.»  

Ας μείνουμε, όμως, στο κομμάτι του γενετικού παράγοντα του αλκοολισμού. Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη της φαρμακολογίας και της γενετικής αποφάσισαν να ενωθούν και να γεννηθεί ο τομέας της φαρμακογενετικής. Η φαρμακογενετική ουσιαστικά μελετά την αντίδραση του οργανισμού μας σε διάφορες ουσίες ανάλογα με το γενετικό μας προφίλ. Έτσι, προκύπτουν διάφορα γονίδια τα οποία, αν τα έχει κάποιος, μεταβολίζει καλύτερα ή χειρότερα την ίδια ουσία… το αλκοόλ στην προκειμένη. Άρα, κομμάτι του αν κάποιος διαχειρίζεται καλά το αλκοόλ, είναι «γραμμένο» στο DNA του, συνεπώς είναι και κληρονομήσιμο. 

Τι συμβαίνει, όμως, όταν όλοι οι παράγοντες, γενετικοί και μη, συντελέσουν στο να εθιστεί κάποιος στο αλκοόλ; 

Μπορεί όλη του η ζωή να γυρίσει άνω κάτω: από την υγεία του μέχρι και την οικογενειακή και οικονομική του κατάσταση, όλα θα επηρεαστούν. Δεν θα ήταν ωραίο να πατήσουμε απλά έναν διακόπτη και να απεξαρτηθεί; Να εξαφανιστεί ή όποια ανάγκη του για αλκοόλ και να βελτιωθούν όλα τα παραπάνω; 

Αυτό κατάφεραν να κάνουν σε αρουραίους-μοντέλα ο Olivier George, PhD και η ομάδα του στο Scripps Research και το δημοσίευσαν στο περιοδικό “Nature Communications”. 

Σε προηγούμενες έρευνές τους οι ίδιοι, σε συνέχεια αποτελεσμάτων του ερευνητικού κέντρου, είχαν αποδείξει πως η μετάβαση από την απλή κατανάλωση αλκοόλ στην εξάρτηση από αυτό συμβαίνει παράλληλα με αλλαγές στον τρόπο που ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το περιβάλλον του και τα αντίστοιχα «σήματα που στέλνει». Τα σήματα αυτά είναι που προκαλούν την έντονη επιθυμία για αλκοόλ και κάνουν τόσο δύσκολο για το άτομο να μειώσει και να ελέγξει την κατανάλωσή του. Σε μια προσπάθεια εντοπισμού των κυττάρων που στέλνουν αυτά τα σήματα και οδηγούν το άτομο στον εθισμό χαρακτήρισαν μια ομάδα νευρικών κυττάρων, που επικοινωνούν στενά μεταξύ τους, στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται κεντρικός αμυγδαλικός πυρήνας (CeA). 

Έτσι λοιπόν, τέθηκε ο στόχος της ταυτοποίησης αυτών των κυττάρων ξεκινώντας από τους νευρώνες που αποτελούν το 80% των κυττάρων της περιοχής CeA, τους λεγόμενους CRF νευρώνες. Οι νευρώνες αυτοί παράγουν έναν χημικό παράγοντα που παίζει σημαντικό ρόλο στα σωματικά συμπτώματα του στρες και του άγχους [1]. 

Η τεχνολογία που χρησιμοποίησαν, όμως, για τη μελέτη αυτή είναι εξίσου ενδιαφέρουσα με την ίδια την έρευνα. Οι ερευνητές μεταμόσχευσαν σε αρουραίους/πειραματόζωα οπτικές ίνες στην περιοχή CeA, που στόχευαν τους υπό μελέτη νευρώνες. Έτσι, είχαν τη δυνατότητα με τη χρήση ακτινών laser να τους ενεργοποιούν και να τους απενεργοποιούν απλά με το πάτημα ενός κουμπιού. Εννοείται πως η όλη διαδικασία μέχρι το εν λόγω κουμπί κάθε άλλο πάρα απλή είναι, αλλά αυτό είναι για ένα επόμενο άρθρο. Ποιος ξέρει;  

Στη συνέχεια, λοιπόν, έπρεπε να προκαλέσουν στους ποντικούς συμπτώματα αλκοολισμού, διαδικασία που αποδείχθηκε αρκετά χρονοβόρα, με τους αρουραίους να ξεκινούν προσλαμβάνοντας ποσότητα αλκοόλ αντίστοιχη ενός ποτηριού κρασιού (σε ανθρώπινα δεδομένα) και σταδιακά για 1-2 μήνες η ποσότητα αυτή να αυξάνεται μέχρι που έφτασαν σε σημείο εξάρτησης. Εκεί, οι επιστήμονες ενεργοποίησαν το laser πατώντας το κουμπί, απενεργοποίησαν τους νευρώνες και τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά! Όλα τα συμπτώματα της αποχής από το αλκοόλ και ακόμα η ανάγκη για την κατανάλωση του εξαφανίστηκαν και οι αρουραίοι επανήλθαν στο σημείο του ενός ποτηριού, όπως και στην αρχή. Το σημαντικό σημείο που επιβεβαίωσε τα αποτελέσματα και ολοκλήρωσε την όλη ιστορία ήταν ότι με το κλείσιμο του διακόπτη και την επανενεργοποίηση του δικτύου αυτών των νευρώνων, τα συμπτώματα εξάρτησης επανήλθαν [3]. 

Σε συνέντευξή τους οι συγγραφείς του άρθρου αναφέρονται σε μια διεπιστημονική προσπάθεια και για ένα πραγματικά επαναστατικό αποτέλεσμα, από βιολογικής άποψης, το ότι, δηλαδή, κατάφεραν να ελέγξουν έτσι τον εγκέφαλο αποκλείοντας μια αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Βέβαια, επιτρέψτε μου να προσθέσω ότι πολλά βιοηθικά ερωτήματα μπορούν να τεθούν και να ξεκινήσει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση περί εφαρμογής της τεχνολογίας αυτής σε ανθρώπινο εγκέφαλο. 

Τα θετικά αποτελέσματα είναι προφανή με τον Giordano de Guglielmo, PhD, βασικό μέλος της εν προκειμένω ομάδας να κατευθύνει το ενδιαφέρον του στην χρήση των γνώσεων αυτών για τη θεραπεία της εξάρτησης από οπιοειδή [2]. 

Τι κρατάμε τελικά από όλα αυτά; 

Σίγουρα πάντως δεν αρχίζουμε όλοι να πίνουμε γιατί βρήκαμε τον διακόπτη (!).                                                                                      Αν και η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυρίως από το 2012 και μετά έχει οδηγήσει στη μείωση της πρόσληψης αλκοόλ και στην αύξηση των απεχόντων, ο αλκοολισμός είναι μια πραγματικότητα της εποχής μας (έκθεση για τον αλκοολισμό WHO 2018). Και ακόμα και αν η γενετική παίζει σημαντικό ρόλο στην ανοχή (βλ. φαρμακογενετική), οι περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, σημαντικοί στην ανάπτυξη του αλκοολισμού, άρα και η αντιμετώπισή και η πρόληψή του πρέπει να έρθουν και από την κοινωνία μαζί με το ερευνητικό εργαστήριο.  

Σας αφήνω με τη σύνοψη των αποτελεσμάτων μιας σχετικής έρευνας από το πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια:

 «Η επιβολή προς τους εργαζόμενους να χαμογελάνε στους πελάτες συνδέεται με την υψηλή κατανάλωση αλκοόλ μετά τη δουλειά» 

(Alicia A. Grandey et al, When are fakers also drinkers? A self-control view of emotional labor and alcohol consumption among U.S. service workers., Journal of Occupational Health Psychology (2019). DOI: 10.1037/ocp0000147). 

Τα συμπεράσματα δικά σας! 

Πηγές: 

1. Hartley, Nolan D., «The role of CRF neurons in the central amygdala on the expression of fear and related anxiety behaviors», Vanderbilt University Medical Center, Nashville, TN, United States 
2. Scripps Research Institute. “Scientists hunt down the brain circuit responsible for alcohol cravings: Study may open the door to developing drug therapies or even gene therapies for alcohol addiction.” ScienceDaily. www.sciencedaily.com/releases/2019/03/190318132554.htm (accessed April 10, 2019). 
3. Marsida Kallupi et al. Inactivation of a CRF-dependent amygdalofugal pathway reverses addiction-like behaviors in alcohol-dependent rats. Nature Communications, 2019 DOI: 10.1038/s41467-019-09183-0