Τα μέλη της FlatEarth Society υποστηρίζουν ότι η Γη είναι επίπεδη. Πιστεύουν μάλιστα ότι οι φωτογραφίες του πλανήτη είναι προϊόντα PhotoShop και πως οι συσκευές GPS είναι εξοπλισμένες, για να κάνουν τους πιλότους του αεροπλάνου να πιστεύουν ότι πετούν σε ευθείες γραμμές γύρω από μια σφαίρα, όταν στη πραγματικότητα πετούν σε κύκλους πάνω από ένα δίσκο.

Σε παρόμοιο κλίμα, η ιδέα ότι οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες καταστέλλουν κρυφά μια υπαρκτή θεραπεία για τον καρκίνο είναι ένας μύθος – ζόμπι, αρνούμενος να πεθάνει ανεξάρτητα από το πόσες φορές σκοτώνεται από την τεράστια δύναμη των αποδείξεων εναντίον του.

Πρώτον, ο καρκίνος δεν είναι μια ενιαία οντότητα, αλλά μια ολόκληρη οικογένεια ασθενειών με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Ακόμη και ο ίδιος τύπος καρκίνου μπορεί να “εξελιχθεί” με μοναδικούς τρόπους μεταξύ των ατόμων, απαιτώντας την εφαρμογή διαφορετικών θεραπευτικών σχημάτων για διαφορετικούς ασθενείς. Ως εκ τούτου, η ιδέα ότι υπάρχει μια μοναδική «μαγική σφαίρα» εναντίον του καρκίνου είναι υπερβολικά ακραία. Ακόμα κι αν υπήρχε μια τέτοια θεραπεία, όμως, φαίνεται απίθανο ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες-οι οποίες φυσικά και έχουν το κέρδος ως κίνητρο-θα έκρυβαν ένα τέτοιο χρυσωρυχείο, αντί να το εκμεταλλευτούν. Εξάλλου, ο καρκίνος θα εξακολουθούσε να υπάρχει και η μοναδική πανάκριβη θεραπεία θα αγοραζόταν από εκατομμύρια απελπισμένους ασθενείς και τις οικογένειές τους.

Δεύτερον, αν υπήρχε μια συνωμοσία για τη θεραπεία του καρκίνου, θα έπρεπε να ήταν τεράστια, απαιτώντας συμπαιγνία σε μια εντυπωσιακή κλίμακα. Μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο PlosOneτο 2016, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ακόμη και αν οι συνωμότες ήταν εκπληκτικά εξειδικευμένοι μυστικοί πράκτορες, ο τεράστιος αριθμός ατόμων που εμπλέκονται σε παγκόσμια κλίμακα κάνει μια τέτοια συνωμοσία εξαιρετικά απίθανη να αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου.

Σύμφωνα, τέλος, με τη συγκεκριμένη θεωρία συνομωσίας, οι φαρμακευτικές, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες ερευνητές και γιατροί – οι οποίοι γνωρίζουν την ύπαρξη μιας κρυφής θεραπείας-, αφήνουν περισσότερα από 8 εκατομμύρια άτομα να πεθαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως από καρκίνο. Συμπεριλαμβανομένων των γονιών, των παιδιών, των συντρόφων και των αγαπημένων τους ανθρώπων… Χμμμ… Σκληρό.

Γιατί, λοιπόν, η θεωρία συνωμοσίας για το φάρμακο ενάντια στον καρκίνο αρνείται να πεθάνει;

Η κυνική απάντηση είναι ότι παρέχει μια χρήσιμη διέξοδο για όσους διαφημίζουν εναλλακτικές θεραπείες, συμπληρώματα και πλάνα διατροφής. Η κραυγή κατά της συνωμοσίας δίνει στους τσαρλατάνους έναν εύκολο τρόπο είτε να απορρίψουν επιστημονικά στοιχεία που αντιτίθενται στους ισχυρισμούς τους, είτε να εξηγήσουν την έλλειψη υποστηρικτικών δεδομένων προς τους ίδιους.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει και ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι θεωρίες συνωμοσίας είναι ελκυστικές. Η ψυχολογική έρευνα δείχνει ότι η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας συνδέεται περίπλοκα με την ανθρώπινη ανάγκη για έλεγχο.

Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μια ασθένεια που φοβούνται πολλοί θα αποτελέσει το επίκεντρο των θεωριών συνωμοσίας. Αυτό που είναι συγκλονιστικό είναι ο βαθμός στον οποίο διατηρούνται αυτές οι απόψεις – εκτιμάται ότι το 37% των Αμερικανών πιστεύουν ότι το FDA (ο Αμερικανικός οργανισμός φαρμάκων και τροφίμων) είναι τόσο προσηλωμένο και υπάκουο στις φαρμακευτικές εταιρείες που καταστέλλει και αποκρύπτει τις «φυσικές θεραπείες» για τον καρκίνο.

Όλοι αυτοί οι μύθοι επικεντρώνονται στην ιδέα ότι υπάρχει μια απλή αιτία ή θεραπεία για τον καρκίνο.

Η πραγματικότητα είναι ότι ο καρκίνος είναι σύνθετη ασθένεια και οι απλές αφηγήσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό. Μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπίσεις τις ακριβείς πληροφορίες μέσα στη τεράστια πυκνότητα των ψευδών ισχυρισμών.

Παρόλα ταύτα, σχεδόν αναπόφευκτα, τέτοιοι ισχυρισμοί είτε στρεβλώνουν εντελώς την πραγματικότητα, είτε -χειρότερα- εμπορευματοποιούν την ψεύτικη ελπίδα. Μπορεί κανείς να γελάσει με τη γραφικότητα ενός flat-earther και σίγουρα να σκαρφιστεί υπέροχα memes. Ο καρκίνος όμως είναι αληθινός και τρομακτικός, γι’ αυτό και οι ακριβείς πληροφορίες είναι υψίστης σημασίας. Διεθνείς οργανισμοί, όπως το Cancer Research UK και το National Cancer Institute, έχουν εξαιρετικούς και αμερόληπτους οδηγούς ασθενών που μπορεί κανείς να συμβουλευτεί. 

Στην τελική, επιστήμονες, σκεπτικιστές και συνωμοσιολόγοι οφείλουμε με ψυχραιμία να αφήσουμε στην άκρη της διαφορές μας και να δούμε επιτέλους το προφανές. Αν η Γη ήταν επίπεδη, οι γάτες θα είχαν σπρώξει τα πάντα από την άκρη της. Συμπεριλαμβανομένου του φαρμάκου για τον καρκίνο.

Πηγές

• Grimes DR (2016) On the Viability of Conspiratorial Beliefs. PLoS ONE 11(1): e0147905. doi:10.1371/journal.pone.0147905
• Regelson W. The ‘Grand Conspiracy’ Against the Cancer Cure. 1980;243(4):337–339. doi:10.1001/jama.1980.03300300015016
• van Prooijen, J.‐W., and Acker, M. (2015) The Influence of Control on Belief in Conspiracy Theories: Conceptual and Applied Extensions. Appl. Cognit. Psychol., 29: 753– 761. doi: 10.1002/acp.3161.
• Oliver JE, Wood T. Medical Conspiracy Theories and Health Behaviors in the United States. JAMA Intern Med. 2014;174(5):817–818. doi:10.1001/jamainternmed.2014.190
• Weigmann K. The genesis of a conspiracy theory: Why do people believe in scientific conspiracy theories and how do they spread?. EMBO Rep. 2018;19(4):e45935. doi:10.15252/embr.201845935
• Lewandowsky S, Gignac GE, Oberauer K (2013) The Role of Conspiracist Ideation and Worldviews in Predicting Rejection of Science. PLoS ONE 8(10):e75637. doi:10.1371/journal.pone.0075637
• Tumor heterogeneity and therapy resistance – implications for future treatments of prostate cancer. J Cancer Metastasis Treat 2017;3:302-14. http://dx.doi.org/10.20517/2394-4722.2017.34