Πριν ακόμα ανοίξεις τα μάτια σου, πριν πας στη δουλειά ή στη σχολή σου, έχεις ήδη καταφύγει σε μια κούπα καφέ. 

Αναρωτήθηκες, ωστόσο, ποτέ πώς η αγαπημένη σου αυτή ουσία σε γεμίζει  «μαγικά» ενέργεια;

 Μόνο που… μόνο μαγικά δε γίνεται! Με το που πίνεις ένα φλιτζάνι καφέ, εισέρχεται στον οργανισμό σου η καφεΐνη, το κύριο συστατικό του καφέ, η οποία περνάει από το στομάχι σου στην κυκλοφορία του αίματος και -από εκεί- φτάνει στον εγκέφαλο. Η καφεΐνη υπάγεται στα αλκαλοειδή της ξανθίνης, ενώ από βιολογική σκοπιά αποτελεί μια ψυχοδιεγερτική ουσία, που επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα, με ήπιες διουρητικές και καρδιοτονωτικές ιδιότητες [1].

 Όμως, πώς δρα ακριβώς; 

 Λόγω της δομής της, που μοιάζει πολύ με αυτή της αδενοσίνης, η καφεΐνη δρα ως ανταγωνιστής της τελευταίας. Η αδενοσίνη λειτουργεί ως νευροδιαβιβαστής και, όταν επέρχεται κούραση στον οργανισμό, προσδένεται σε υποδοχείς νευρικών κυττάρων επιβραδύνοντας τη λειτουργία τους προκαλώντας, έτσι, υπνηλία. Παρουσία, ωστόσο, καφεΐνης, η αδενοσίνη δεν μπορεί να προσδεθεί στους κατειλημμένους πλέον υποδοχείς της με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιτελέσει τον «σκοπό» της. Έτσι, από τη στιγμή που αναλαμβάνει δράση η καφεΐνη, τα κύτταρα όχι μόνο δεν επιβραδύνονται, απεναντίας ενεργοποιούνται περισσότερο. Μολαταύτα, η καφεΐνη δε σταματά εκεί, καθώς διεγείρει την παραγωγή της αδρεναλίνης, μιας ορμόνης, η οποία -μεταξύ άλλων- αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό, ενώ ταυτόχρονα υποβοηθά την πρόσδεση της ντοπαμίνης στους αντίστοιχους υποδοχείς της. Απότοκο αυτών είναι το άτομο να έχει ενέργεια, να βρίσκεται σε εγρήγορση, αλλά και να αισθάνεται μεγαλύτερη ευφορία [1], [3], [4]. 

Όλα αυτά μέχρι να τελειώσουν τα αποθέματα της καφεΐνης στον οργανισμό -περίπου μέσα σε 6 ώρες μειώνονται κατά το ήμισυ- επιτρέποντας στην αδενοσίνη να προσδεθεί στους υποδοχείς της και να βάλει τον οργανισμό…για ύπνο [3].

 Ωστόσο, αν οι υποδοχείς της αδενοσίνης παραμένουν κατειλημμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο οργανισμός φτιάχνει νέους υποδοχείς προκειμένου να μπορεί να προσδεθεί η αδενοσίνη, παρ’όλη την ύπαρξη καφεΐνης στον οργανισμό. Συνεπώς, παρ’ότι γίνεται η ίδια κατανάλωση καφέ με πριν, ο οργανισμός δεν ενεργοποιείται στον ίδιο βαθμό κι έτσι χρειάζεται περισσότερη καφεΐνη, για να επιτευχθεί το αρχικό αποτέλεσμα. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αντοχή στην καφεΐνη [3], [4]. 

Ας μη ξεχνάμε πως η -όχι και τόσο αθώα- καφεΐνη αποτελεί μία εξαρτησιογόνο ουσία. 

Αποτέλεσμα αυτού είναι να οδηγεί στο στερητικό σύνδρομο η στέρησή της μετά από αυξημένη και χρόνια κατανάλωση. Ο «εθισμένος» αισθάνεται υπνηλία, κόπωση, κεφαλαλγίες, ενώ παράλληλα παρουσιάζει έλλειψη προσοχής και ευερεθιστότητα. Η πολύ υψηλή κατανάλωση καφέ, δηλαδή πάνω από 500 mg καφεΐνης ημερησίως, έχει επίσης συνδεθεί με την αύξηση του stress, του κινδύνου αφυδάτωσης και πιθανόν να οδηγεί σε αύξηση της LDL χοληστερόλης, της λεγόμενης «κακής χοληστερόλης», αλλά και της αρτηριακής πίεσης [5], [6].  

Παρόλα ταύτα, ένα φλιτζάνι καφέ την ημέρα (ή και δύο!) όχι μόνο μας βοηθά με το… πρωινό ξύπνημα, αλλά έχει αποδειχθεί πως δρα ευεργετικά στον οργανισμό. 

Κι αυτό, γιατί έχει θετική επίδραση έναντι του διαβήτη τύπου ΙΙ, του Parkinson και των ηπατικών ασθενειών, ευνοεί τη διατήρηση μαθησιακών και γνωστικών ικανοτήτων κατά τη γήρανση. 

Επιπρόσθετα, έχει και αντιοξειδωτικές ικανότητες, καθώς η καφεΐνη και τα φλαβονοειδή που περιέχονται στον καφέ προστατεύουν τον οργανισμό από τις ελεύθερες ρίζες [1], [7]. 

Εξάλλου ποιος μπορεί να αντισταθεί σε ένα φλιτζάνι καφέ και… γιατί θα έπρεπε;