Η σημασία της διατήρησης καλού επιπέδου στοματικής υγείας και υγιεινής ήταν και είναι μια γνωστή και καθοριστική προϋπόθεση για την απόκτηση και διαφύλαξη αρτιμελών και λειτουργικά ακέραιων φυσικών οδοντοστοιχιών. Αυτό όμως που δεν είναι γνωστό, παρά την συνεχιζόμενη εξέλιξη της επιστήμης της οδοντιατρικής τις τελευταίες δεκαετίες, που επιφέρει αποτελεσματικές θεραπείες  στις  πιο απλές έως  και τις πιο σύνθετες γναθοπροσωπικές νόσους και παρά την βελτίωση που παρατηρήθηκε, μέσω έρευνας της Oral Health Platform από το 1990 έως το 2009, στην μείωση της πιο συχνής οδοντικής ασθένειας, της τερηδόνας, σε παιδιά 12 ετών στην Ευρώπη^[1], είναι ότι η υγεία του στόματος αποτελεί «καθρέφτη» της υγείας του οργανισμού γενικότερα.

Ειδικολογώντας, η επιστημονική κοινότητα έχει αποφανθεί πως αρκετές συστηματικές νόσοι, που μπορεί να αφορούν και απομακρυσμένες περιοχές από τη στοματική κοιλότητα,  μπορούν να προκληθούν ή, σε περίπτωση ήδη νόσησης, να επιδεινωθούν όταν το επίπεδο στοματικής υγιεινής είναι μειωμένο.

Πως μπορεί να συμβεί όμως αυτό; 

Η στοματική κοιλότητα είναι ένα περιβάλλον που φυσιολογικά αποικίζεται από 700 διαφορετικά είδη μικρόβιων. Τα μικρόβια αυτά μπορεί να είναι βακτήρια, πρωτόζωα, μύκητες, κυτοπλάσματα έως και οι ιοί (πχ. σε περίπτωσης μόλυνσης από ιούς απλού έρπητα, ιούς Coxsakie..). Όλοι αυτοί οι μικροοργανισμοί συνυπάρχουν φυσιολογικά με τον ξενιστή χωρίς να προκαλούν παθολογικές καταστάσεις. Αν όμως μεταβληθούν οι συνθήκες του περιβάλλοντός τους, όπως στην περίπτωση ανοσοκαταστολής, ή αν αυτά τα μικρόβια μολύνουν άλλη περιοχή του ανθρωπινού σώματος (πχ. τους πνεύμονες), τότε μπορεί να επέλθει λοίμωξη. Στην περίπτωση, δε που το άτομο δεν διατηρεί καλή στοματική υγιεινή, «βοηθά» στον αυξημένο πολλαπλασιασμό, τόσο των φυσιολογικών μικροοργανισμών, με αποτέλεσμα αυτά να πληθαίνουν και να αυξάνεται και η παθογόνος δράση τους, όσο και στην παράγωγη νέων, έκτος φυσιολογικής χλωρίδας, παθογόνων μικρόβιων^[2][3].

Οι φλεγμαίνουσες καταστάσεις που πριμοδοτούν την μετάδοση μικρόβιων σε αλλά μέρη του οργανισμού είναι κυρίως αυτές που αφορούν σε φλεγμονή των περιοδοντικών ιστών(δηλαδή των ιστών που περιβάλλουν το δόντι: ούλα, οστό) αλλά και οι ενδοδοντικές φλεγμονές (δηλαδή του εσωτερικού του δοντιού που “φυλάσσεται”  ο αγγειακός και νευρικός ιστός των δοντιών και που επικοινωνεί στην άκρη της ρίζας με τον οστό των γνάθων).

Η μετάδοση από τις θέσεις του στοματικού περιβάλλοντος που βρίθουν μικρόβιων, ιδιαίτερα σε καταστάσεις φλεγμονής, σε άλλο ιστικό σύστημα μπορεί να γίνει μέσω τεσσάρων τρόπων : α) από μετάσταση της φλεγμονής σε κάποιο όργανο μακριά από το στοματικό περιβάλλον μέσω του αίματος, προκαλούμενη από βακτήρια (βακτηριαιμία)^[4][5] β) από εισπνοή των μικροβίων, γ) από μεταστατικό τραυματισμό από κυκλοφορούσες, στο αίμα, μικροβιακών τοξινών, δ) μεταστατική φλεγμονή από ανοσολογική βλάβη που έχουν προκαλέσει οι μικροοργανισμοί. Με τον όρο μεταστατικός αναφερόμαστε στην μεταφορά των μικροβίων από την πρωταρχική τους εστία σε κάποια άλλη μέσω της κυκλοφορίας του αίματος η της λέμφου. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατόν να προκύψουν ακόλουθες συστηματικές παθολογικές καταστάσεις που είτε η στοματική κοιλότητα, με τις αποικίες μικρόβιων της, αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα δημιουργίας αυτών, είτε δρα συνεργικά για την ανάπτυξη τους μαζί με άλλους παράγοντες επικινδυνότητας :

• Καρδιαγγειακές νόσοι: Αποτελώντας την κυριότερη αίτια θανάτου παγκοσμίως, είναι αποδεδειγμένα πολυπαραγοντικές νόσοι, με την παραμελημένη στοματική υγιεινή να βάζει το λιθαράκι της στην ανάπτυξή τους. Σε περίπτωση χρόνιας περιοδοντίτιδας, λοιπόν, τα μικρόβια που εισέρχονται στα αγγεία από την στοματική κοιλότητα, εγκαθίστανται στον ενδοθηλιακό τους ιστό και συμβάλλουν στην παράγωγη ουσιών φλεγμονής, όπως οι κυτοκινές ή η C-αντιδρώσα πρωτεΐνη από το ήπαρ ή και με δομικά τους στοιχεία (λιπολισακχαρίτες της κυτταρικής τους μεμβράνης), στην δημιουργία αθηρωματικών πλακών, ενισχύοντας έτσι τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης. Επίσης, αυτές οι αποικίες στο εσωτερικό των αγγείων μπορούν να προσκολληθούν πάνω σε στοιχεία του αίματος, όπως τα αιμοπετάλια, με μόρια που διαθέτουν, σχηματίζοντας θρόμβους και αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα εμφράγματος του μυοκαρδίου ή της στεφανιαίας νόσου. Ακόμα, οι μικροοργανισμοί έχουν την δυνατότητα να αποικήσουν την επιφάνεια των καρδιακών βαλβίδων μέσω της αιματικής ροής και να αναπτύξουν φλεγμονές στην περιοχή αυτή, οδηγώντας σε ενδοκαρδίτιδα.

Η ενδοκαρδίτιδα θεωρείται ιδιαίτερα απειλητική για την ζωή καθώς, λόγω της μειωμένης αγγείωσης στην περιοχή, τα αντιβιοτικά δεν αποβαίνουν καθοριστικά για τη λύση της φλεγμονής.^[6]

• Λοιμώξεις του αναπνευστικού: Τόσο οι ουσίες φλεγμονής που παράγονται από τους περιοδοντικούς ιστούς που φλεγμαίνουν και που ανευρίσκονται στο σάλιο, όσο και τα υδρολυτικά ένζυμα που παράγουν τα ίδια τα βακτήρια του στοματικού συστήματος, όταν αποικίσουν τον αναπνευστικό επιθήλιο, είναι εφικτό να καταστρέψουν, τόσο τον βασικό υμένα, κάνοντάς τον πιο επιρρεπή σε παθογόνα στελέχη μικρόβιων του αναπνευστικού επιθηλίου, όσο και να τον αποικίσουν, οδηγώντας στην λοίμωξη αυτού του ιστού.

Τα ποσοστά να επέλθει λοίμωξη σε άτομα με χαμηλό επίπεδο στοματικής υγιεινής είναι υψηλοτέρα σε ασθενείς υψηλού κίνδυνου, όπως τα άτομα που έχουν εισαχθεί σε νοσοκομείο.

• Ρευματοειδής Αρθρίτιδα: Έχει διαπιστωθεί πως, τόσο η υψηλή παρουσία των λοιμογόνων βακτηρίων P. Gingivalis που βρίσκονται σε αφθονία σε περιοδοντικές νόσους, όσο και τα αντισώματα που διεγείρουν ώστε να παραχθούν, επηρεάζουν και αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας.Δρώντας ως σημαντικός παράγοντας κίνδυνου, συμβάλλουν και στην εμφάνιση παθολογίας στις αρθρώσεις και στα οστά, ενεργοποιώντας την περαιτέρω καταστροφή τους. Μάλιστα, το οίδημα και η αιμορραγία από τα ούλα κινείται σε ανάλογη σχέση με την σοβαρότητα της ενεργότητας της ρευματοειδούς αρθρίτιδας στους πάσχοντες από αυτήν ασθενείς. Οπότε, αυτή η κατηγορία νοείται ότι θα πρέπει να μεριμνά συνεχώς για την αποφυγή παθολογιών στην στοματική τους κοιλότητα, φροντίζοντάς την με επιμελή καθαρισμό και προληπτική επίσκεψη σε οδοντίατρο^[7].

• Σακχαρώδης Διαβήτης: Ο διαβήτης διατηρεί μια αλληλεξαρτώμενη σχέση με την με την στοματική υγεία. Οποιοσδήποτε από αυτούς τους δυο παράγοντες διαταραχτεί, επηρεάζει και τον έτερον ήμισυ. Πιο αναλυτικά, η κακή στοματική υγιεινή επιδρά αρνητικά στον έλεγχο του διαβήτη, αλλά και η παθολογία του διαβήτη σε διάφορες κατηγορίες ιστών επηρεάζει το στοματογναθικό σύστημα. Με αυτό τον τρόπο, οι συνέπειες του διαβήτη όπως: η διαταραχή της ροής του σάλιου, η επίδραση στην φυσιολογία του περιοδοντίου λόγω βλάβης στην πορεία επούλωσης των ιστών και στα κύτταρα που την προάγουν, όπως και στο ανοσολογικό σύστημα γενικότερα, επιφέρει συμπτώματα, όπως εμφάνιση ή επιδείνωση ήδη υπάρχουσας περιοδοντίτιδας, έξαρση της τερηδόνας, ανάπτυξη λοιμώξεων όπως καντιντίαση που οφείλεται στο μύκητα CandidaAlbicans, αίσθηση καυσαλγίας και γλωσσοδυνίας λόγω εξέρυθρου και ευαίσθητου στοματικού βλεννογόνου που μπορεί να μεταβάλλει έως και την γεύση, ταχεία απώλεια των δοντιών λόγω επίδρασης στα οστά των γνάθων που οδηγεί στην καταστροφή τους με αποτέλεσμα την απώλεια στήριξης των πρώτων^[8]. Η αντίστροφη ροή των γεγονότων, δηλαδή η αύξηση των επίπεδων γλυκόζης λέγω ενεργών περιοδοντικών φλεγμονών, έχει εξίσου διαπιστωθεί μέσω ερευνών, καθώς είναι και μια κατάσταση που αποτελεί φυσιολογική απόκριση του ανθρώπινου σώματος.Αυτό σημαίνει ότι οι ενεργές φλεγμονές αυξάνουν, ως αντίδραση, τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα μέσω αποκρινόμενων ορμονών όπως κορτιζόλης και ινσουλίνης^[9][10].

Οπότε γίνεται εύκολα κατανοητό πως ο διαβήτης δεν είναι εύκολο να ελεγχθεί σε ασθενείς με παραμελημένη στοματική υγιεινή και η τήρηση των κανόνων υγιεινής και ο συνεχής, προληπτικός έλεγχος από οδοντίατρο είναι υψηλής και καθοριστικής σημασίας. ^[11]

• Νόσος Alzheimer και άνοια: Έρευνες έδειξαν πως σε άτομα με υψηλό ρίσκο και πιθανότητες να εμφανίσουν αυτές τις νόσους, ο κίνδυνος νόσησης αυξάνεται σε περίπτωση που παραμελούν την φροντίδα και καθαριότητα του στόματός τους. Σε αυτή την περίπτωση, η είσοδος των βακτηρίων που βρίθουν στην στοματική κοιλότητα στο αίμα, μέσω του βουρτσίσματος, που προκαλεί ουλορραγία, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τα βακτήρια αυτά να διαπεράσουν τον αιματεγκεφαλικό φραγμό και να καταστρέψουν εγκεφαλικά κύτταρα διαδραματίζοντας συνεργικά, με άλλους παράγοντες, το δικό τους ρόλο σε ασθένειες όπως αυτές^[12][13].
• Πρόωρα και ελλειποβαρή νεογνά: Από κλινικά πειράματα σε ποντίκια, αλλά και με εργαστηριακές εξετάσεις σε αμνιακό υγρό εγκύων που γέννησαν πρόωρα και σε ελλειποβαρή νεογνά, διαπιστώθηκε η ύπαρξη αυξημένων ποσοστών βακτηρίων, όπως P. Gingivalis, χαρακτηριστικών γενών αποικιών σε περιοδοντικές φλεγμονές. Η πορεία εισόδου στο αμνιακό υγρό έχει αξιολογηθεί πως είναι κυρίως η αιματογενής είσοδος των βακτηρίων από το στόμα της μητέρας, μέσω των ομφαλίων φλεβών-αρτηριών, τόσο στη κυκλοφορία του εμβρύου όσο και στο αμνιακό υγρό που το περιβάλλει.

Οπότε έχει διαπιστωθεί, μέσω ερευνών, που απαιτούν περεταίρω εξέλιξη πως αυτή η παρουσία βακτηρίων συμβάλλει στην πρόκληση επιπλοκών, τόσο στην ανάπτυξη του εμβρύου όσο και στην πρόωρη γέννησή του.

Γι’ αυτό κρίνεται μεγίστης σημασίας η ενημέρωση των οδοντιάτρων προς τις εγκύους ή υποψήφιες μητέρες, πως η στοματική υγιεινή πρέπει να διατηρείται σε ικανοποιητικά επίπεδα για αποφυγή τέτοιων συνεπειών στην υγεία του εμβρύου.

• Επιπτώσεις στο γενετικό σύστημα: Μία ακόμα σοβαρή συνέπεια της ελλιπούς στοματικής υγιεινής και υγείας είναι, πως τα βακτηρία που παίζουν κύριο ρόλο στις φλεγμονές του στοματογναθικού, μεταξύ των άλλων που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορούν να δυσκολεύσουν την αναπαραγωγή, όπως έγινε και αντιληπτό από μια ερεύνα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αυστραλίας στο Perth. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι γυναίκες με περιοδοντίτιδα κυοφόρησαν μετά από 7 μήνες προσπαθειών, σε αντίθεση με γυναίκες ελεύθερες από περιοδοντική φλεγμονή που χρειάστηκαν 5 μήνες^[14]. Πέρα από την επιρροή στο γυναικολογικό γενετικό σύστημα, μελέτες έχουν αποδείξει και την ύπαρξη μικρόβιων στον σπέρμα ανδρών με ενδοδοντικές ή περιοδοντικές φλεγμονές, που αποτελεί έναν λόγο που συμβάλλει στην υπογονιμότητα. Η ύφεση των οδοντικών προβλημάτων μπορεί να συμβάλλει στην μείωση της βακτηριοσπερμίας, καταλύοντας τους παράγοντες που εμποδίζουν την γονιμότητα^[15].
• Καρκίνος: Δυστυχώς, αυτή η πολυπαραγοντική νόσος «τρέφεται» και από παθολογικές συνθήκες που επικρατούν στο στοματικό περιβάλλον. Βιβλιογραφία σε συνδυασμό με κλινικές και εργαστηριακές έρευνες κατέληξαν σε πορίσματα πως η παρουσία πρωτεϊνικών ένζυμων που διαθέτουν βακτήρια της οδοντικής πλάκας μπορούν να εισχωρήσουν στο φυσιολογικό υγιή ιστό, μέσω της διασποράς μικρόβιων από το στόμα σε διαφορές θέσεις, προκαλώντας καρκινογένεση. Συγκεκριμένα, το ένζυμο που έχει ενοχοποιηθεί ότι δύναται να οδηγήσει και να συνδράμει στην εμφάνιση κακοηθείας αποτελεί η Td-CTLP κίναση, που παράγει το τρεπόνημα, και το οποίο επίσης δύναται να καταστείλει το ανοσολογικό του ξενιστή. Η κίνηση αυτή λοιπόν έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση παγκρεατικού καρκίνου κυρίως^[16].

Συμπερασματικά, με βάση όλα αυτά τα σημεία, τις αναφορές αλλά και τις αποδείξεις, μπορεί εύκολα κάποιος να πει πως το χαμόγελο δεν αποτελεί μόνο δείγμα ψυχικής υγείας και αισθητικότητας αλλά έναν καθαρό καθρέφτη της σωματικής μας υγείας, που μπορεί να κρούσει τον κώδωνα, προειδοποιώντας μας όταν κάτι δεν βαίνει ομαλώς στο σώμα μας. 

Γι’ αυτό και εμείς, λοιπόν, οφείλουμε να το φροντίζουμε και να το διατηρούμε ακέραιο και ταυτόχρονα να μεριμνούμε και να ελέγχουμε σε τί μπορεί να οφείλεται κάποιο πρόβλημα που διαπιστώνουμε σε αυτό.

“Some pains are physical, and some pains are mental, but the one that’s both is dental”

Ogden Nash

Πηγές:

[1]:http://www.oralhealthplatform.eu/wp-content/uploads/2015/09/Report-the-State-of-Oral-Health-in-Europe.pdf

[2]:https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/4062/1/00_master_document_raxiotis_final%20%281%29.pdf

[3]: http://www.thieme.com/media/samples/pubid1114459271.pdf

[4]: https://cmr.asm.org/content/13/4/547

[5]: https://en.wikipedia.org/wiki/Bacteremia

[6]: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3084572/

[7]: https://www.nras.org.uk/gum-disease

[8]:https://jada.ada.org/article/S0002-8177(14)65193-X/fulltext

[9]: http://hormone-zone.com/blog/inflammation-hormone-connection/

[10]: https://www.todaysdietitian.com/newarchives/111609p38.shtml

[11]:https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16006275

[12]:https://www.medicalnewstoday.com/articles/264164.php

[13]: https://www.absolutedental.com/blog/10-health-issues-caused-by-bad-oral-health/

[14]:https://www.medicalnewstoday.com/articles/230568.php

[15]:http://jmrh.mums.ac.ir/article_7708_001ef44a9ce6a071485b5222d8e1b399.pdf

[16]:https://www.sciencedaily.com/releases/2018/01/180116093603.htm