Ολόκληρος ο πλανήτης βρίσκεται καθηλωμένος και παρακολουθεί συνεχώς τις εξελίξεις γύρω από τον κορωνοϊό, ο οποίος λόγω της ταχείας εξάπλωσής του σε κάθε γωνιά της γης, έχει πάρει άλλες διαστάσεις και πλέον καλείται ως πανδημία.

Η επιστημονική κοινότητα έχει έρθει αντιμέτωπη με μια μεγάλη πρόκληση, από την οποία ως μονόδρομος καλείται η εύρεση της θεραπείας του ιού.

Καταρχάς, ας γνωριστούμε με τον ιό.

Ονομάζεται κορωνοϊός (κατηγορία ιών που περιέχει διάφορες μορφές του) λόγω των αιχμών γύρω από την επιφάνειά του, οι οποίες μοιάζουν με κορώνα πάνω του, εξού και το όνομά του. Ο ιός όταν εισέλθει στον οργανισμό, μπορεί να προκαλέσει (α) Severe Acute respiratory Syndrome (SARS), (β) Middle East Respiratory Syndrome, (γ) κοινό κρυολόγημα. Ο ιός που απασχολεί τώρα ονομάζεται COVID-19.

Συμπτώματά του είναι ο πυρετός, ο πονόλαιμος, ο βήχας και γενικά το αίσθημα εξάντλησης. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να αναπτύξει πνευμονία. Ο ιός μεταδίδεται, όταν ένας φορέας του φτερνιστεί ή βήξει. Αυτό συμβαίνει, γιατί ο ιός περιέχεται στα μικροσταγονίδια και αυτά με τις πιο πάνω ενέργειες μεταφέρονται στην ατμόσφαιρα, εισέρχονται είτε από τη μύτη, είτε από το στόμα, είτε από τα μάτια.

Με παρόμοιο τρόπο ο ιός μεταφέρεται, όταν ακουμπήσουμε μια μολυσμένη επιφάνεια και τα χέρια μας έρθουν σε επαφή με το πρόσωπό μας.
Μπορούμε να προστατευτούμε από τον ιό με συχνό και σχολαστικό πλύσιμο χεριών, με τη χρήση αντισηπτικών υγρών, με το συχνό καθαρισμό των επιφανειών -που έρχεται σε επαφή αρκετός κόσμος- και κυρίως αποφεύγοντας να αγγίξουμε το πρόσωπό μας ειδικά τη μύτη, τα μάτια ή το στόμα, στις υποδοχές δηλαδή του ιού.

Σημειωτέον, η μάσκα δεν αποτελεί μέσο προφύλαξης για τον εξής λόγο: η κοινή μάσκα δεν είναι σχεδιασμένη να προστατεύει από μικροσταγονίδια (το μέσο διάδοσης δηλαδή του ιού).

Ακόμη, δεν είναι πλήρως ασφαλής, αφού στα σημεία που μένουν ανοιχτές μπορεί να διαπεράσει ο ιός και να εισέλθει στον οργανισμό. Τα άτομα που απαιτείται να εξοπλίζονται και να χρησιμοποιούν μάσκα είναι οι φορείς του ιού, γιατί έτσι ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο να τους πλησιάζει κάποιος και να κολλήσει τον ιό. Επιπλέον, οι φορείς της υγείας όπως γιατροί, φαρμακοποιοί κλπ., κρίνεται απαραίτητο να έχουν μάσκες, διότι έρχονται καθημερινά σε επαφή με πλήθος κόσμου.

Μέχρι εδώ, λίγο-πολύ όλοι μας έχουμε ακούσει τις οδηγίες που δίνονται και τις γενικές πληροφορίες για τον ιό. Αυτό που για πρώτη φορά ακούμε πως ίσως ανοίγεται ο δρόμος για την καταπολέμηση του ιού και την εύρεση του αντιϊικού φαρμάκου και εμβολίου. Στην Αμερική έχει γίνει ήδη η πρώτη δοκιμή του εμβολίου, από ένα υγιή εθελοντή.

Μέσα στις επόμενες 6 βδομάδες, οι ερευνητές σχεδιάζουν να συνεχίσουν με τη δοκιμή σε άλλα 45 άτομα, από τα οποία θα κριθεί η ασφάλεια του εμβολίου, και αν αυτό είναι ικανό να αναπτύξει την ανοσοποιητική δράση κατά του ιού.

Η δοκιμή του εμβολίου γίνεται σε 3 φάσεις. 

• Στην πρώτη φάση, σκοπός είναι να δοθούν πληροφορίες για το πώς ανταποκρίνεται το εμβόλιο σε ένα υγιές ανθρώπινο σώμα, σύμφωνα πάντα με τον FDA. Οι δοκιμές φάσης 1 εξετάζουν μια μικρή ομάδα ατόμων, συνήθως μεταξύ 20 και 80 ατόμων, που λαμβάνουν διαφορετικές δόσεις πειραματικής θεραπείας. Κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών, οι ερευνητές παρακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο κάθε εθελοντής μεταβολίζει τη δεδομένη θεραπεία και ποιες συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες προκύπτουν ως απάντηση σε διαφορετικές δόσεις. Οι 45 εθελοντές στη νέα δοκιμή θα λάβουν διάφορες δόσεις του νέου εμβολίου (mRNA-1273) και θα παρακολουθούνται για την περίοδο των 14 μηνών. Οι εθελοντές θα λάβουν δύο ενέσεις του εμβολίου, με ένα διάστημα 28 ημερών μεταξύ των δόσεων. Ο πρώτος συμμετέχων θα λάβει τη χαμηλότερη δόση του εμβολίου, στα 25 μικρογραμμάρια (ug) ανά ένεση. Τρεις άλλοι θα λάβουν την ίδια αρχική δόση και τέσσερις περισσότεροι θα λάβουν καθεμία από τις δόσεις των 100 ug του εμβολίου και θα αξιολογηθούν προσεκτικά προτού δοθεί η δεύτερη δόση σε εθελοντές. Αν οι αντιδράσεις των συμμετεχόντων στις χαμηλές δόσεις αποδειχθούν αποδεκτές, μία τρίτη ομάδα συμμετεχόντων θα λάβει 250 ug του εμβολίου ανά ένεση.
• Εκτός από την παρακολούθηση για ανεπιθύμητες ενέργειες, οι ερευνητές θα ελέγξουν εάν το εμβόλιο προκαλεί ανοσιακή αντίδραση αναλύοντας το αίμα των εθελοντών για αντισώματα. Αν το εμβόλιο λειτουργεί όπως έχει σχεδιαστεί, το ανοσοποιητικό σύστημα θα πρέπει να παράγει αντισώματα που θα τραβήξουν μια χαρακτηριστική πρωτεΐνη που βρίσκεται στην επιφάνεια του νέου coronavirus SARS-CoV-2. Αντί να εισάγουμε έναν νεκρό ή εξασθενημένο ιό στο σώμα, για να προκληθεί αυτή η αντίδραση, όπως κάνουν τα συμβατικά εμβόλια, το εμβόλιο αναθέτει στα κύτταρα να κατασκευάζουν μόνα τους την ιική πρωτεΐνη χρησιμοποιώντας ένα μόριο που ονομάζεται αγγελιαφόρο RNA (mRNA). Μόλις χρησιμοποιηθεί από το σώμα, το mRNA θα πρέπει να διασπαστεί και να εξαλειφθεί, αφήνοντας πίσω μόνο προστατευτικά αντισώματα.
• Ακολούθως, οι δοκιμές φάσης 2 συνήθως εξετάζουν αρκετές εκατοντάδες άτομα και παρακολουθούν τους συμμετέχοντες για περιόδους από μερικούς μήνες έως δύο χρόνια. Πρωτίστως, οι δοκιμές φάσης 2 χρησιμεύουν ως δευτερεύον μέτρο ασφάλειας και βοηθούν τους ερευνητές να βελτιώσουν τη δοσολογία ενός συγκεκριμένου φαρμάκου. Σε αυτό το στάδιο, οι ερευνητές επιλέγουν συμμετέχοντες με χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία και η σωματική υγεία, που ταιριάζουν με εκείνα των ανθρώπων για τους οποίους αναπτύσσεται το εμβόλιο. (Για παράδειγμα, παρόλο που κάποιος μπορεί να συστέλλει το COVID-19, τα άτομα της προχωρημένης ηλικίας και τα άτομα με χρόνιες παθήσεις είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρά συμπτώματα, γι ‘αυτό θα μπορούσε να εξεταστεί σε μελέτες φάσης 2).
• Οι δοκιμές Φάσης 3 συνήθως ακολουθούν 300 έως 3.000 εθελοντές κατά τη διάρκεια ενός έως τεσσάρων ετών, σύμφωνα με το FDA. Με μια μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων, οι ερευνητές μπορούν να λάβουν υπόψη τις ασυνήθιστες παρενέργειες του φαρμάκου και με την επιμήκυνση της περιόδου μελέτης, μπορούν να πάρουν τις μακροπρόθεσμες παρενέργειες κατά την εμφάνισή τους. Οι δοκιμές φάσης 3 πρέπει να αποδεικνύουν ότι ένα δεδομένο φάρμακο παρέχει τα ιατρικά οφέλη που προορίζονται για αυτό. Αν αυτό το εμβόλιο κοροναϊού περάσει τη δοκιμή αυτή, ο FDA θα μπορούσε να εγκρίνει το φάρμακο για ευρεία χρήση.
• Μετά από έγκριση από την FDA, τα φάρμακα υποβάλλονται σε κλινικές δοκιμές Φάσης 4, γνωστές και ως “δοκιμές παρακολούθησης μετά την κυκλοφορία”. Μόλις ένα φάρμακο εισέλθει σε δημόσια χρήση, οι ερευνητές παρακολουθούν αρκετές χιλιάδες εθελοντές, για να εντοπίσουν τις παρενέργειες που δεν παρατηρήθηκαν σε προηγούμενες δοκιμές και να παρακολουθήσουν πόσο καλά το εμβόλιο λειτουργεί για μεγάλες χρονικές περιόδους.

Ενθαρρυντικά φαίνονται να είναι και τα νέα σχετικά με το φάρμακο του ιού. Η μελέτη είναι ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή που θα διεξαχθεί σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης.

Αφού λάβει πλήρη συναίνεση, ο ερευνητής θα προσλάβει εργαζομένους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Θα προσληφθούν 10.000 συμμετέχοντες και ο ερευνητής προβλέπει κατά μέσο όρο 200 συμμετέχοντες ανά τοποθεσία σε 50 τοποθεσίες.
Ο συμμετέχων θα τυχαιοποιηθεί για να λάβει είτε χλωροκίνη είτε εικονικό φάρμακο (τυχαιοποίηση 1:1). Μια δόση φόρτωσης 10 mg βάσης / kg, ακολουθούμενη από 150 mg ημερησίως (250 mg φωσφορικού άλατος χλωροκίνης) που θα ληφθούν για 3 μήνες ή έως ότου διαγνωστούν με COVID-19. Μεταγενέστερα επεισόδια συμπτωματικής αναπνευστικής νόσου, συμπεριλαμβανομένων των συμπτωματικών COVID-19, κλινικών αποτελεσμάτων και ασυμπτωματικής μόλυνσης με τον ιό που προκαλεί COVID-19, θα καταγραφούν κατά τη διάρκεια της περιόδου παρακολούθησης.

Η χλωροκίνη (chloroquine) δεσμεύεται στο DNA και μεταβάλλει τις ιδιότητες του. Η χλωροκίνη δεσμεύεται επίσης με τη σιδηροπρωτοπορφυρίνη IX και αυτό οδηγεί σε λύση της μεμβράνης του πλασμωδίου. Στην κατασταλτική θεραπεία, η χλωροκίνη αναστέλλει το ερυθροκυτταρικό στάδιο ανάπτυξης των πλασμωδίων. Η ικανότητά του να συγκεντρώνεται σε παρασιτοποιημένα ερυθροκύτταρα μπορεί να αντιπροσωπεύει την επιλεκτική τοξικότητα έναντι των ερυθροκυτταρικών σταδίων της πλασμωδιακής μόλυνσης.
Το favipiravir, είχε παραγάγει ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε κλινικές δοκιμές σε Wuhan και Shenzhen που περιελάμβαναν 340 ασθενείς.

Το favipiravir είναι ένα παράγωγο πυραζινοκαρβοξαμιδίου με δραστικότητα έναντι ιών RNA. Το favipiravir μετατρέπεται στο ριβοφουρανοσυλοτριφωσφορικό παράγωγο με ένζυμα ξενιστή και αναστέλλει επιλεκτικά την εξαρτώμενη από ιό γρίππη RNA πολυμεράση. Το favipiravir έχει ερευνηθεί για τη θεραπεία της γρίπης. Είναι ένας μοναδικός αναστολέας πολυμεράσης του ιού RNA, που δρα στην ιική γενετική αντιγραφή, για να εμποδίσει την αναπαραγωγή του.
Οι ασθενείς που έλαβαν το φάρμακο στο Shenzhen, φαίνεται να είναι πλέον αρνητικοί στον ιό μέσα στο διάστημα 4 ημερών που διαγνώστηκαν θετικοί, σε σύγκριση με έναν μέσο όρο 11 ημερών για όσους δεν είχαν υποβληθεί σε θεραπεία με το φάρμακο. Επιπλέον, οι ακτίνες Χ επιβεβαίωσαν βελτιώσεις στην κατάσταση των πνευμόνων σε περίπου 91% των ασθενών που έλαβαν θεραπεία με favipiravir, σε σύγκριση με το 62% ή εκείνους χωρίς το φάρμακο.

Οι γιατροί στην Ιαπωνία χρησιμοποιούν το ίδιο φάρμακο σε κλινικές μελέτες σε ασθενείς με κορωνοϊό με ήπια έως μέτρια συμπτώματα, ελπίζοντας ότι θα αποτρέψουν τον πολλαπλασιασμό του ιού στους ασθενείς. Ωστόσο, μια ιαπωνική πηγή υπουργείου υγείας πρότεινε ότι το φάρμακο δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό σε άτομα με πιο σοβαρά συμπτώματα.

«Έχουμε δώσει στον Avigan (Το φάρμακο κατά της γρίπης Avigan® Tablets αναπτύχθηκε από την εταιρεία του ομίλου Fujifilm Toyama Chemical Co.Ltd.) 70 έως 80 άτομα, αλλά δεν φαίνεται να λειτουργεί τόσο καλά, όταν ο ιός έχει ήδη πολλαπλασιαστεί».

Οι ίδιοι περιορισμοί εντοπίστηκαν σε μελέτες που αφορούσαν ασθενείς με κορωνοϊό που χρησιμοποίησαν συνδυασμό αντιβιοτικών HIV με λοπιναβίρη και ριτοναβίρη.

Καθώς οι εξελίξεις δείχνουν μέρα με τη μέρα ότι οι πιθανότητες ίασης του ιού βρίσκονται με το μέρος μας, κρίνεται απαραίτητο να ακολουθούμε τις οδηγίες που μας δίνονται καθημερινά από τους φορείς υγείας.

Μένουμε σπίτι και φροντίζουμε να είμαστε πειθαρχημένοι στους κανόνες υγιεινής! Ας σπάσουμε την αλυσίδα μετάδοσης του ιού, έτσι ώστε να μην αναπτύσσεται ραγδαία και οι επιστήμονες να έχουν το χρόνο να δράσουν για εμάς!

Πηγές:
• Chloroquine Prevention of Coronavirus Disease (COVID-19) in the Healthcare Setting (COPCOV) – clinicaltrials.gov
• McCurry J., 2020, Japanese flu drug ‘clearly effective’ in treating coronavirus, says China, Ανακτήθηκε από : theguardian.com
• Lanese N., 2020, 1st person in US gets experimental coronavirus vaccine, Ανακτήθηκε από: livescience.com
• https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/492405 ➔ στοιχεία για favipiravir
• https://www.fujifilm.com/news/n141006.html Επίσημη ιστοσελίδα της FujiFilm που γράφει για το φάρμακο Avigan.
• https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2020/03/covid-19-odigies-therapeias.pdf Επίσημη ιστοσελίδα Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας που αναφέρει στη σελίδα
6- 8 την Ειδική φαρμακευτική (αντιιϊκή) θεραπεία που προτείνει.