Από το γραφικό πλέον υαλουρονικό των μεσημεριανών εκπομπών ας μιλήσουμε για ένα ζήτημα πραγματικά επικύνδινης παραπλάνησης. Βελόνες, ματζούνια, φίδια, σκορπιοί, μέχρι και καρχαρίες. Οι εναλλακτικές «θεραπείες» για τον καρκίνο μπορούν να γίνουν πραγματικά ευφάνταστες. Αλλά και επικύνδινες.

Ο όρος Συμπληρωματική και Εναλλακτική Ιατρική (ΣΕΙ) χρησιμοποιείται για ιατρικά προϊόντα και πρακτικές που δεν αποτελούν μέρος της βασικής καθιερωμένης ιατρικής περίθαλψης. Η καθιερωμένη ιατρική περίθαλψη ασκείται από επαγγελματίες υγείας που κατέχουν ιατρικό πτυχίο. Εφαρμόζεται επίσης από άλλους επαγγελματίες υγείας, όπως φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγους και εγγεγραμμένους νοσοκόμους. Οι συμπληρωματικέςθεραπείες χρησιμοποιούνται μαζί με τις συνήθεις ιατρικές θεραπείες αλλά δεν θεωρούνται τυποποιημένες. Ένα παράδειγμα είναι η χρήση του βελονισμού για να βοηθήσει να μειωθούν ορισμένες παρενέργειες της θεραπείας του καρκίνου. Η εναλλακτική ιατρική από την άλλη πλευρά αφόρα τις θεραπείες που χρησιμοποιούνται αντί για τις πρότυπες ιατρικές θεραπείες. Ένα παράδειγμα είναι η χρήση ειδικής δίαιτας για την αντιμετώπιση του καρκίνου αντί για τα αντικαρκινικά φάρμακα που συνταγογραφούνται από έναν ογκολόγο.

Είναι ασφαλείς οι προσεγγίσεις ΣΕΙ;

Ορισμένες θεραπείες ΣΕΙ έχουν υποβληθεί σε προσεκτική αξιολόγηση και έχουν βρεθεί ότι είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες που έχουν βρεθεί ότι είναι αναποτελεσματικές ή ενδεχομένως επιβλαβείς. Λίγα είναι γνωστά για τις περισσότερες θεραπείες ΣΕΙ και η έρευνα έχει επιβραδυνθεί για πολλούς λόγους:

• Χρόνος και θέματα χρηματοδότησης
• Προβλήματα στον εντοπισμό ιδρυμάτων και ερευνητών του καρκίνου για να εργαστούν σε αυτές τις έρευνες
• Ρυθμιστικά και νομικά ζητήματα

Οι θεραπείες ΣΕΙ πρέπει να αξιολογούνται με την ίδια μακρά και προσεκτική ερευνητική διαδικασία που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των τυπικών θεραπειών. Οι συνήθεις θεραπείες για τον καρκίνο έχουν μελετηθεί για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα τους μέσω μιας έντονης επιστημονικής διαδικασίας που περιλαμβάνει πολλά στάδια προκλινικών και κλινικών δοκιμών με μεγάλο αριθμό ασθενών.

Φυσικό δεν σημαίνει απαραίτητα ασφαλές

Οι θεραπείες ΣΕΙ περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία βοτάνων και θρεπτικών προϊόντων, όπως συμπληρώματα διατροφής και βιταμίνες. Πολλά από αυτά τα “φυσικά” προϊόντα θεωρούνται ασφαλή επειδή παράγονται από τη φύση.

Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις. Ορισμένα από αυτά μπορούν για παράδειγμα να επηρεάσουν το πόσο καλά λειτουργούν άλλα φάρμακα στο σώμα σας. Για παράδειγμα, το βότανο St. John’swort, το οποίο μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν για την κατάθλιψη, μπορεί να εμποδίσειτη σωστή λειτουργία ορισμένων αντικαρκινικών φαρμάκων. Τα συμπληρώματα βοτάνων μπορεί να είναι επιβλαβή όταν λαμβάνονται από μόνα τους, σε συνδυασμό με άλλες ουσίες ή σε μεγάλες δόσεις. Για παράδειγμα, μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι το kavakava, ένα βότανο που έχει χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει με το άγχος, μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο συκώτι. Οι βιταμίνες μπορούν επίσης να έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες στο σώμα ενός ασθενή με καρκίνο. Για παράδειγμα, μερικές μελέτες δείχνουν ότι οι υψηλές δόσεις βιταμινών, μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο δράσης της χημειοθεραπείας και της ακτινοβολίας.

Παρόλο που ενδέχεται να υπάρχουν διαφημίσεις ή ισχυρισμοί ότι κάτι έχει χρησιμοποιηθεί εδώ και χρόνια, δεν αποδεικνύουν ότι είναι ασφαλές ή αποτελεσματικό.

Απάτες γύρω από τη θεραπεία του καρκίνου

Εάν εσείς ή κάποιος που αγαπάτε έχει καρκίνο, οι πιθανότητες είναι να ταξινομείτε βουνά πληροφοριών και να αντιμετωπίζετε πολλές αποφάσεις σχετικά με διάφορες επιλογές θεραπείας. Και ίσως να είστε περίεργοι για τα υποτιθέμενα θαυμαστά προϊόντα καταπολέμησης του καρκίνου – χάπια, σκόνες, βότανα και πολλά άλλα – τα οποία έχετε δει είτε να διαφημίζονται είτε να ακούγονται από την οικογένεια και τους φίλους σας. Να είστε σκεπτικοί: Πολλά από αυτά είναι απάτες και όταν καταπολεμάτε τον καρκίνο, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεστε είναι η απάτη. Ρωτήστε το γιατρό σας πριν δοκιμάσετε – ή αγοράσετε.

Ο γιατρός μπορεί να σας πει σχετικά με τους κινδύνους ενός προϊόντος, καθώς και το πώς μπορεί να επηρεάσει την τρέχουσα θεραπεία σας ή οποιαδήποτε φάρμακα που μπορεί να παίρνετε.

Οι συμπληρωματικές θεραπείες προορίζονται για την ενίσχυση της καθιερωμένης ιατρικής περίθαλψης όπως η χειρουργική επέμβαση, η ακτινοβολία ή η χημειοθεραπεία. Ο γιατρός σας μπορεί να σας πει εάν υπάρχει κάποια απόδειξη ότι μια συμπληρωματική θεραπεία μπορεί να συμβάλει στη μείωση της δυσφορίας ή άλλων συμπτωμάτων. Από την άλλη πλευρά, οι εναλλακτικές θεραπείες προορίζονται να αντικαταστήσουν τη συμβατική θεραπεία του καρκίνου. Οι αξιόπιστοι γιατροί και ειδικοί δεν συστήνουν εναλλακτικά προϊόντα και πρακτικές, διότι δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι είναι αποτελεσματικές θεραπείες για τον καρκίνο. Πολλές μπορεί ακόμη και να είναι επιβλαβείς.

Να θυμάστε ότι η διακοπή ή η καθυστέρηση της συμβατικής θεραπείας μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες.

Οι καρχαρίες δεν παθαίνουν καρκίνο

Ο μύθος αυτός ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, όταν οι Henry Brem και Judah Folkman από την Ιατρική Σχολή του Johns Hopkins διαπίστωσαν ότι ο χόνδρος των οστών εμπόδιζε την ανάπτυξη νέων αιμοφόρων αγγείων στους ιστούς. Αυτή η δημιουργία παροχής αίματος, που ονομάζεται αγγειογένεση, είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των κακοήθων όγκων. Είναι λογικό, λοιπόν, ότι η αγγειογένεση είναι ένας στόχος για όσους αναζητούν πιθανές θεραπείες του καρκίνου. Ο Brem και ο Folkman άρχισαν να μελετούν χόνδρο κουνελιών για να αναζητήσουν αντι-αγγειογόνες ενώσεις. Θεωρούσαν ότι επειδή όλος ο χόνδρος στερείται αιμοφόρων αγγείων, πρέπει να περιέχει μόρια σηματοδότησης ή ένζυμα που εμποδίζουν το σχηματισμό τριχοειδών αγγείων. Ένας νεαρός ερευνητής με το όνομα Robert Langer αποφάσισε να επαναλάβει τα πειράματα  χρησιμοποιώντας χόνδρο καρχαρία. Δεδομένου ότι οι σκελετοί καρχαριών αποτελούνται εξ ολοκλήρου από χόνδρο, ο Langer υποστήριξε ότι θα ήταν μια πολύ πιο προσιτή πηγή πιθανών θεραπευτικών. Και πράγματι, ο χόνδρος καρχαρία, ανέστειλε επίσης την ανάπτυξη αιμοφόρων αγγείων. Την ίδια εποχή, ένας επιστήμονας με το όνομα Carl στη Sarasota, εξέταζε καρχαρίες για καρκίνο.

Είχε παρατηρήσει ότι οι καρχαρίες φαίνεται να έχουν σχετικά χαμηλά ποσοστά νόσου και ήθελε να δοκιμάσει πειραματικά την ευαισθησία τους.

Έτσι, εξέθεσε τους καρχαρίες σε υψηλά επίπεδα αφλατοξίνης Β1, ενός γνωστού καρκινογόνου παράγοντα και δεν βρήκε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ανέπτυξαν όγκους. Τότε εμφανίστηκε ο Δρ Ι. William Lane. Είχε ακούσει για τις μελέτες που έγιναν από τους Langer και Luer και του εδραιώθηκε η ιδέα ότι ο χόνδρος του καρχαρία μπορεί να είναι μια θεραπεία για τον καρκίνο.

Το 1992 δημοσίευσε το βιβλίο «Οι καρχαρίες δεν παθαίνουν καρκίνο: Πώς ο χόνδρος καρχαρία θα μπορούσε να σώσει τη ζωή σας». Το βιβλίο ήταν best-seller. Φυσικά, o Lane ξεκίνησε τη δική του επιχείρηση που ονομάζεται LaneLabs και εξακολουθεί να κατασκευάζει και να πωλεί χάπια χόνδρου καρχαρία μέχρι σήμερα. Όμως η Lane δεν ήταν η μόνη – πολλές εταιρείες άρχισαν να πωλούν χάπια και σκόνες καρχαρία ως εναλλακτικές θεραπείες ή συμπληρώματα διατροφής. Η παγκόσμια αγορά προϊόντων χόνδρου καρχαρία εκτιμάται ότι ξεπέρασε τα 30 εκατομμύρια δολάρια το 1995.

Οι καρχαρίες παθαίνουν καρκίνο

Είναι αλήθεια ότι ο αριθμός των καρχαριών που παρατηρήθηκαν με καρκίνο είναι χαμηλός. Ωστόσο, λίγες μόνο μελέτες έχουν επιχειρήσει να εξετάσουν αυτά τα ποσοστά. Επιπλέον, οι μελέτες αυτές παρεμποδίζονται από το γεγονός ότι οι καρχαρίες είναι μεγάλα ψάρια του ανοιχτού ωκεανού. Ζουν σε μερικές από τις λιγότερο μολυσμένες περιοχές της γης. Αυτό σημαίνει ότι πιθανόν έχουν χαμηλά επίπεδα έκθεσης σε χημικές ουσίες που προκαλούν καρκίνο στα χερσαία είδη. Επιπλέον, οι πιθανότητες ότι ένας πραγματικά άρρωστος καρχαρίας θα έφτανε ζωντανός ως τα χέρια των ερευνητών είναι πολύ μικρές.

Έτσι, ακόμη και η ιδέα ότι οι καρχαρίες έχουν χαμηλά ποσοστά καρκίνου είναι δύσκολο να υποστηριχθεί επιστημονικά.

Συνοψίζοντας, μετά και από το παράδειγμα του καρχαρία, ας θυμηθούμε ότι όλοι οι καρκίνοι είναι διαφορετικοί μεταξύ τους και καμία θεραπεία δεν λειτουργεί καθολικά ενάντια σε κάθε καρκίνο ή σε κάθε οργανισμό. Ακόμη και δύο άτομα με την ίδια διάγνωση μπορεί να χρειαστούν διαφορετικές θεραπείες. Αυτός είναι ένας λόγος που είναι καλύτερο να είστε σκεπτικοί σχετικά με ιστότοπους με διαφημίσεις για προϊόντα που ισχυρίζονται ότι θεραπεύουν τον καρκίνο. Οι απατεώνες εκμεταλλεύονται τα συναισθήματα που μπορούν να συνοδεύουν τη διάγνωση του καρκίνου. Προωθούν μη αποδεδειγμένα – και δυνητικά επικίνδυνα – διορθωτικά μέτρα όπως το μαύρο σάλιο, το τσάι essiac ή το laetrile με ισχυρισμούς ότι τα προϊόντα είναι και “φυσικά” και αποτελεσματικά. Αλλά το “φυσικό” δεν σημαίνει ούτε ασφαλές ούτε αποτελεσματικό όταν πρόκειται για τη χρήση αυτών των θεραπειών για τον καρκίνο.

Στην πραγματικότητα, ένα προϊόν που φέρει την ένδειξη “φυσικό” μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από αναποτελεσματικό: μπορεί να είναι απολύτως επιβλαβές.

Στην τελική όσοι “λάτρεις του φυσικού” διατείνονται ότι τα εξουσιοδοτημένα φάρμακα είναι “αφύσικα”, μπορούν να συνεχίσουν τις διαφημίσεις τους τουλάχιστον χωρίς ρούχα.. ή γυαλιά.. ή ρολόγια.. ή laptop..

Πηγές

• S. National Cancer Institute
• S. Federal Drug & Food administration
• American Society of Clinical Oncology ® Cancer.Net, Doctor-Approved Patient Information
• Office of Cancer Complementary and Alternative Medicine (OCCAM)
• National Center for Complementary and Integrative Health (NCCIH)
• Brem H, & Folkman J. (1975). Inhibition of tumor angiogenesis mediated by cartilage. J Exp Med (141), 427-439 DOI: 10.1084/jem.141.2.427
• Langer R, & et al (1976). Isolations of a cartilage factor that inhibits tumor neovascularization. Science (193), 70-72 DOI: 10.1126/science.935859
• Lee A, & Langer R. (1983). Shark cartilage contains inhibitors of tumor angiogenesis. Science (221), 1185-1187 DOI: 10.1126/science.6193581
• Luer CA, &Luer WH (1982). Acute and chronic exposure of nurse sharks to aflatoxin B1 Federal Proceedings, 41
• Horsman MR, Alsner J, & Overgaard J (1998). The effect of shark cartilage extracts on the growth and metastatic spread of the SCCVII carcinoma. Acta oncologica (Stockholm, Sweden), 37 (5), 441-5 PMID: 9831372
• Miller DR, Anderson GT, Stark JJ, Granick JL, & Richardson D (1998). Phase I/II trial of the safety and efficacy of shark cartilage in the treatment of advanced cancer. Journal of clinical oncology : official journal of the American Society of Clinical Oncology, 16 (11), 3649-55 PMID: 9817287
• Loprinzi CL, Levitt R, Barton DL, Sloan JA, Atherton PJ, Smith DJ, Dakhil SR, Moore DF Jr, Krook JE, Rowland KM Jr, Mazurczak MA, Berg AR, Kim GP, & North Central Cancer Treatment Group (2005). Evaluation of shark cartilage in patients with advanced cancer: a North Central Cancer Treatment Group trial. Cancer, 104 (1), 176-82 PMID: 15912493
• Vickers, A (2004). Alternative cancer cures: “unproven” or “disproven”? CA: A Cancer Journal For Clinicians, 54, 110-118 DOI: 10.3322/canjclin.54.2.110
• Ostrander GK, Cheng KC, Wolf JC, & Wolfe MJ (2004). Shark cartilage, cancer and the growing threat of pseudoscience. Cancer research, 64 (23), 8485-91 PMID: 15574750